Brytyjskie standardy MBA – kontrola jakości studiów

Brytyjskie standardy MBA od lat są traktowane jako punkt odniesienia w kształceniu menedżerów na świecie. Wielka Brytania jest uznawana za jednego ze światowych liderów edukacyjnych. Cztery brytyjskie uniwersytety znajdują się w pierwszej dziesiątce rankingu QS World University Rankings 2015/16. Przy czym University of Cambridge zajmuje trzecią pozycję w świecie, tuż za amerykańskimi MIT i Harvard University.  Wielka Brytania jest także najczęściej wybieranym krajem przez studentów poszukujących studiów za granicą.

prof. Jan Nowak

Według danych Higher Education Statistics Agency (HESA) udostępnianych przez British Council, Wielka Brytania przyciąga rocznie prawie 500 000 studentów zagranicznych z 200 krajów, więcej niż  USA.  Co więcej, rocznie ponad pół miliona studentów w różnych krajach uzyskuje brytyjski dyplom, podejmując studia oferowane on-line z Wielkiej Brytanii lub przez brytyjskie instytucje szkolnictwa wyższego, które mają swoje oddziały za granicą (http://www.educationuk.org/global/articles/international-students-in-uk-education/ ). W sumie więc ok. miliona studentów zagranicznych podejmuje naukę w programach prowadzonych według brytyjskich standardów  jakości. Muszą to być standardy, które gwarantują wysoką jakość nauczania, która z kolei skutkuje powszechnym uznaniem w świecie brytyjskich tytułów zawodowych nadawanych absolwentom wyższych uczelni.

Kontrolą jakości szkolnictwa wyższego w Wielkiej Brytanii zajmuje się agencja pozarządowa

Uważa się, że wysoka ranga brytyjskich uniwersytetów w światowych rankingach oraz wysoka jakość kształcenia w Wielkiej Brytanii wynika z tego, że organizatorzy studiów w tym kraju, zarówno oferowanych lokalnie, jak i za granicą, muszą sprostać wysokim wymaganiom jakościowym ustalonym przez Quality Assurance Agency (QAA), która to agencja ustanowiła kodeks jakościowy dla szkolnictwa wyższego w Wielkiej Brytanii (UK Quality Code for Higher Education). W Polsce kontrola jakości programów szkolnictwa wyższego kojarzy się nieodmiennie z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Tymczasem brytyjska QAA jest agencją niezależną od rządu brytyjskiego (! ), zarejestrowaną jako organizacja charytatywna (charity) w Anglii, Walii i Szkocji (http://www.qaa.ac.uk/about-us). Jest nie tylko niezależna od rządu, ale także od uczelni i tego typu instytucji działających w sektorze szkolnictwa wyższego. Krótko mówiąc – QAA działa w interesie publicznym, mając zwłaszcza na względzie dobro studenta.  Jej finansowanie pochodzi z kilku źródeł: kontraktów z organami rządowymi, składek członkowskich uczelni oraz zleceń, głownie na przeprowadzenie  procesu oceny jakości programów.

Podstawową rolą QAA jest dbanie o dobrą reputację szkolnictwa wyższego Wielkiej Brytanii.  Agencja pełni potrójną misję. Po pierwsze, monitoruje instytucje szkolnictwa wyższego i im doradza,  zapewniając utrzymanie przez nie ustalonych standardów akademickich oraz wspierając poprawę jakości nauczania. W ramach tej części misji QAA także gromadzi i upowszechnia informacje nt. prowadzenia programów edukacyjnych przez uniwersytety i inne instytucje szkolnictwa wyższego w Wielkiej Brytanii. Po drugie, QAA pełni funkcję arbitra lub asesora oceniającego działalność poszczególnych instytucji szkolnictwa wyższego wg czterech kryteriów: standardów akademickich, jakości kształcenia, podnoszenia poziomu nauczania i udzielanych informacji. W tym obszarze Agencja posługuje się zewnętrznymi recenzentami z sektora szkolnictwa wyższego, co ma zapewnić bezstronność i obiektywność, a zarazem pozwala wykorzystać doświadczenia recenzentów, którzy zazwyczaj sprawują wysokie funkcje administracyjne i akademickie w uczelniach. Wreszcie, po trzecie, QAA stanowi pomost pomiędzy studentami i uczelniami, pomagając tym pierwszym określić własne oczekiwania;  następnie przekazuje je uczelniom i konsultuje z nimi tryb ich spełnienia.

Ważną funkcją QAA jest doradzanie odpowiednim organom rządowym w sprawach przyznawania uczelniom brytyjskim praw do nadawania stopni zawodowych i naukowych. Organy rządowe zasięgają też opinii QAA w przypadkach przyznawania instytucjom statusu uniwersytetu. MBA w Wielkiej Brytanii, to studia podlegające kontroli jakości na równi z  innymi studiami magisterskimi

W Wielkiej Brytanii, inaczej niż w Polsce, Master of Business Administration (MBA) traktowany jest jako stopień magisterski i podlega tym samym standardom jakości, co wszystkie inne programy magisterskie.  Tym samym MBA znajduje się w jurysdykcji QAA i podlega ocenie jakościowej na podstawie UK Quality Code for Higher Education. Dla tego typu programów wyznacza się kilka parametrów ogólnych, które obowiązują wszystkich organizatorów programów MBA w Wielkiej Brytanii. Tymi warunkami są m.in.: typ programu, minimalna liczba realizowanych kredytów  akademickich (system punktowy pozwalający na przejrzyste określenie i porównywanie wymogów akademickich uzyskania dyplomu), minimalny czas trwania programu i kryteria przyjęć.

Programy MBA należą w Wielkiej Brytanii do kategorii tzw. nauczanych programów magisterskich (taught programmes). W przeciwieństwie do programów typu research-based, podczas których zdobywanie wiedzy odbywa się poprzez własne badania studenta pod kierunkiem promotora, taught programmes są głównie oparte na kursach, chociaż zawierają element badań w formie pracy lub projektu magisterskiego. Typowy brytyjski program MBA składa się z 8 kursów lub modułów oraz pracy (projektu) magisterskiej. Gros kredytów akademickich pochodzi jednak z zaliczenia kursów lub modułów. Z ogólnego wymogu uzyskania 180 punktów kredytowych (UK credit points), 120 pochodzi z kursów czy modułów, a pozostałe 60 przypisanych jest pracy (projektowi) magisterskiej. Jeśli program ma wymóg odbycia praktyki w biznesie, to zwykle przyznaje się za nią 20 punktów kredytowych, a 40 – pracy dyplomowej. Należy przy tym zaznaczyć, iż 180 punktów kredytowych Wielkiej Brytanii stanowi odpowiednik 90 punktów ECTS (European Credit Trasfer System) używanych w Europie kontynentalnej.

Minimalny czas trwania programu MBA w Wielkiej Brytanii to z reguły jeden rok w toku stacjonarnym, choć bywają i programy dwuletnie. Z kolei programy MBA dla pracujących trwają co najmniej dwa lata; zwykle faktyczny czas potrzebny na ukończenie takiego programu zależy od tempa studiowania wyznaczonego przez samego studenta i może być dłuższy.

Brytyjskie standardy MBA mają jednak swoją specyfikę

Standardy kształcenia (tzw. benchmark standards) dla programów magisterskich w obszarze zarządzania i biznesu Agencja QAA wyznaczyła w dokumencie zatytułowanym „Master’s degrees in business and management” (http://www.qaa.ac.uk/en/Publications/Documents/Subject-benchmark-statement-Masters-degrees-in-business-and-management.pdf).   Na uwagę zasługuje fakt, że programy MBA traktowane są w Wielkiej Brytanii jako programy wymagające uprzedniego doświadczenia zawodowego, nabytego po ukończonych studiach pierwszego stopnia. Jest ono podstawą do zdobywania wiedzy i umiejętności w trakcie studiów MBA. Minimalny wymóg doświadczenia wynosi 2 lata, ale w praktyce większość organizatorów programów MBA stosuje regułę 3-letniego doświadczenia (klasyczny MBA) lub 5-letniego (Executive MBA). Jest to okres minimalny; przeciętne doświadczenie zawodowe kandydatów przyjętych na studia MBA jest znacznie dłuższe. Część szkół biznesu oczekuje od studentów także zdania testu GMAT (Graduate Management Admission Test), ale nie jest to wymóg tak powszechny jak w USA.

Chociaż MBA jest programem magisterskim i w sensie poziomu akademickiego nie odbiega od innych tego typu programów, to jego struktura (tzw. curriculum) jest silniej zorientowana na aspekty praktyczne i zawodowe, służące rozwojowi kariery menedżerskiej studentów. Dlatego też programy MBA mają inne cele, zasady rekrutacji i swoistą metodologię nauczania, które wyróżniają je spośród programów magisterskich w obszarze biznesu i zarządzania. Wprawdzie istotą MBA jest jego niespecjalistyczny charakter, czyli perspektywa dyrektora zarządzającego firmą lub jednostką biznesową, to przytoczony wyżej dokument benchmarkowy przewiduje rozwój, jakkolwiek w ograniczonym zakresie (sic), programów MBA ze specjalnościami sektorowymi, takimi jak MBA w służbie zdrowia lub MBA w zarządzaniu jednostkami budżetowymi (Public Sector Management).  Jednocześnie dokument ten nie rekomenduje tworzenia programów z tytułami tautologicznymi (np. MBA in Strategic Management, bo istotą MBA jest strategiczna perspektywa zarządzania) i wąskimi specjalnościami funkcjonalnymi (np. MBA in Marketing). Te ostatnie specjalności powinny być objęte programami magisterskimi określonymi mianem Specialist master’s degrees (np. MSc in Marketing).

Brytyjski system kontroli jakości kształcenia MBA jest unikalny w świecie

System kontroli jakości programów MBA stosowany w systemie brytyjskim jest dość unikalny w świecie (tylko niektóre kraje Commonwealthu stosują podobne rozwiązania) i zasadniczo różni się od modelu amerykańskiego. Generalnie, w systemie brytyjskim duży nacisk kładzie się na kontrolę zewnętrzną procesu dydaktycznego, co ogranicza autonomię wykładowcy danego przedmiotu, a także dyrektora programu. Znajduje to odzwierciedlenie w takich instytucjach i narzędziach, jak zewnętrzni egzaminatorzy (external examiners), podwójne sprawdzanie prac i egzaminów (second marking) czy rady egzaminacyjne (boards of examiners) (http://www.qaa.ac.uk/en/Publications/Documents/understanding-assessment.pdf).

Instytucja zewnętrznych egzaminatorów ma długą tradycję i odgrywa dużą rolę w brytyjskim systemie edukacji na poziomie uniwersyteckim, stanowiąc zarazem cechę unikalną tego systemu (podejście to stosowane jest także w niektórych innych krajach, których system edukacji jest wzorowany na brytyjskim, takich jak Nowa Zelandia i Indie). System zewnętrznych egzaminatorów obowiązuje wszystkie uniwersytety w Wielkiej Brytanii i wszystkie poziomy programów, w tym także MBA. Polega on na ocenianiu studentów przez egzaminatora z danej uczelni oraz egzaminatora z innej uczelni. Przy czym jeśli jest różnica ocen między wewnętrznym i zewnętrznym egzaminatorem, ocena tego drugiego jest wiążąca. Celem tego systemu jest zapewnienie zgodności kryteriów oceny między uczelniami oraz przestrzeganie zasad fair play.

Podwójne sprawdzanie polega na powtórnym sprawdzeniu wszystkich lub próbki prac zaliczeniowych lub egzaminacyjnych przez innego niż prowadzący dany przedmiot wykładowcę. Chociaż poszczególne uczelnie mogą stosować różne podejścia do podwójnego sprawdzania (np. ocena pierwszego egzaminatora może być ujawniona lub utrzymana w tajemnicy), cel tego podejścia do oceny studentów się nie zmienia – chodzi o stosowanie tych samych kryteriów przy ocenie wszystkich prac i o transparentność oceny.

Quality Code for Higher Education wymaga, aby uczelnie brytyjskie powoływały rady egzaminacyjne (boards of examiners, czasami zwane też assessment boards lub assessment panels). Funkcją tych rad jest nadzorowanie procesu oceny studentów na poziomie zarówno modułów czy kursów, jak i całych programów. Rady te monitorują postępy każdego studenta na poszczególnych etapach programu i decydują o kontynuacji czy zaprzestaniu uczestnictwa w programie, a po jego  ukończeniu – wnioskują o nadanie stopnia zawodowego, np. MBA.

Powyższe instytucje i instrumenty kontroli jakości nauczania mogą się wydawać nadmierne i niepotrzebnie ograniczające autonomię wykładowców i organizatorów programów, ale ich niewątpliwą zaletą jest utrzymanie wymaganych standardów przez wszystkie instytucje sektora szkolnictwa wyższego w Wielkiej Brytanii. Ponadto programy oferowane przez instytucje brytyjskie za granicą, w tym także we współpracy z lokalnymi partnerami, podlegają tej samej kontroli jakości jak programy realizowane w Wielkiej Brytanii. Ma to szczególne znaczenie w kształceniu MBA ze względu na brak regulacji i ustalonych standardów tego stopnia zawodowego w wielu krajach świata, w tym także w Polsce. Brytyjski program MBA oferowany w Polsce i prowadzący do uzyskania oryginalnego dyplomu uczelni brytyjskiej stanowi gwarancję zachowania jakości zgodnie ze standardami UK Quailty Code for Higher Education.

Dowiedz się więcej o programach MBA w IBD Business School: Studia MBA