Wniosek o ogłoszenie upadłości — kto składa, kiedy, przesłanki
Wniosek o ogłoszenie upadłości — obowiązek jego złożenia w przypadku spółek prawa handlowego ciąży na każdym ze wspólników spółki osobowej (poza komandytariuszem w spółce komandytowej i akcjonariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej). Obowiązek taki spoczywa także na każdym z członków zarządu spółki kapitałowej.
Zgodnie z art. 21 Ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (zwanej dalej upun.) wniosek taki należy złożyć w ciągu dwóch tygodni od chwili powstania w spółce stanu niewypłacalności. W art. 11 upun. ustawodawca przewidział dwie alternatywne przesłanki niewypłacalności. Po pierwsze przedsiębiorca jest niewypłacalny wtedy, kiedy nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Po drugie wtedy, gdy wartość jego zobowiązań przekracza wysokość majątku (tj. aktywów), choćby nawet na bieżąco zobowiązania te wykonywał (druga przesłanka nie dotyczy osób fizycznych). Dla przyjęcia stanu niewypłacalności wystarczy spełnienie którejkolwiek z tych przesłanek samodzielnie.
Utrata płynności finansowej
Pierwszą z nich należy rozumieć jako utratę płynności finansowej. Tak więc jeżeli przedsiębiorca nie posiada przez 14 dni środków pieniężnych na spłacenie swych wymagalnych długów, powinno dojść do złożenia wniosku o upadłość. Stanu niewypłacalności nie należy utożsamiać z brakiem majątku. Dłużnicy w zainicjowanych przeciwko nim postępowaniach upadłościowych często starają się bronić zarzutem, że nie są jeszcze niewypłacalni, ponieważ posiadają majątek. Jest to założenie błędne. Posiadanie majątku nie jest okolicznością dyskwalifikującą otwarcie postępowania upadłościowego. Wręcz przeciwnie warunkiem koniecznym ku temu. Gdyby bowiem zadłużony przedsiębiorca nie posiadał majątku, w takim przypadku w ogólnie nie byłoby możliwości otwarcia postępowania upadłościowego w stosunku do niego. Należy bowiem pamiętać o tym, że celem postępowania upadłościowego jest właśnie spieniężenie majątku dłużnika, dla zaspokojenia wierzycieli (przy upadłości likwidacyjnej). Natomiast jeżeli dłużnik majątku nie posiada, wniosek o upadłość zgodnie z art. 13 upun. musi zostać oddalony.
Termin składania wniosku o ogłoszenie upadłości
Bez wątpienia w obrocie gospodarczym przedsiębiorcom jako profesjonalistom należy wysoko podnosić poprzeczkę. I tak też się stało przy ustanowieniu zaledwie czternastodniowego terminu dla zgłoszenia wniosku o upadłość. W tym przypadku jednak — jak się zdaje — ustawodawca wykazał się nadmiernym rygoryzmem. Jak pokazuje praktyka, przedsiębiorcy nieraz chwilowo tracą płynność finansową. A następnie ją odzyskują i przez wiele lat prawidłowo funkcjonują w obrocie gospodarczym. Gdyby terminu tego chcieć przestrzegać skrupulatnie, obawiam się, że należałoby zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w odniesieniu do większość firm w naszym kraju i to zupełnie niepotrzebnie.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę na fakt, że z przyczyn technicznych jest wyjątkowo trudnym zachowanie czternastodniowego terminu. Zgodnie z art. 23 upun. do wniosku o ogłoszenie upadłości należy załączyć sporą ilość dokumentów min.: aktualny wykaz majątku z szacunkową jego wyceną, aktualne sprawozdanie finansowe, spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli, wykaz tytułów egzekucyjnych. Jak pokazuje praktyka, sporządzenie wszystkich tych dokumentów nawet w odniesieniu do przedsiębiorstw średniej wielkości zajmuje około miesiąca. To siłą rzeczy doprowadza do przekroczenia terminu do zgłoszenia wniosku o upadłość. By starać się termin ten zachować, należałoby przystąpić do kompletowania ww. dokumentów już w pierwszym dniu niewypłacalności, co najczęściej będzie zdecydowanie przedwczesne.
Spółki prawa handlowego a wniosek o ogłoszenie upadłości
Ponadto zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, gdy w spółce kapitałowej pojawiają się kłopoty finansowe (strata), zarząd w pierwszej kolejności powinien zwołać zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie akcjonariuszy) celem podjęcia uchwały co do dalszych losów spółki. Wspólnicy (akcjonariusze) mogą min. podjąć uchwałę o dokapitalizowaniu spółki w drodze podniesienia kapitału zakładowego, co pozwoli jej na dalsze funkcjonowanie w obrocie. Problem jednak w tym, że w przypadku spółek o dużej ilości wspólników (akcjonariuszy) zwołanie zgromadzenia wspólników w ciągu dwóch tygodni nastręcza poważne problemy. W przypadku spółki z o.o. dla zachowania w/w terminu zwołanie musiałoby następować już w pierwszym dniu niewypłacalności. Natomiast w odniesieniu do spółki akcyjnej zachowanie dwutygodniowego terminu jest wręcz niemożliwe. Albowiem zgodnie z art. 402§1 Kodeksu spółek handlowych walne zgromadzenie zwołuje się przez ogłoszenie, które powinno być dokonane co najmniej na trzy tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia.
Niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie
Poruszone powyżej kwestie nie są bagatelne, biorąc pod uwagę fakt, że za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie członkom zarządu spółek kapitałowych oraz likwidatorom grozi odpowiedzialność karna w trybie art. 586 Kodeksu spółek handlowych. W dodatku w takim przypadku w odniesieniu do każdej z osób, na której ciążył obowiązek złożenia wniosku o upadłość, sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na okres od 3 — 10 lat w trybie art. 373 upun.
Agnieszka Lisak
Radca prawny, Euleo sp.j.
Zobacz szkolenie: Kurs dla kandydatów na członków rad nadzorczych