dr Aleksandra Jaworowska, Urszula Brzezińska
Pracownia Testów Psychologicznych PTP
e-mail: pracownia@practest.com.pl
Testy i kwestionariusze psychologiczne coraz częściej stają się codziennym narzędziem pracy w wielu firmach i organizacjach. Pomagają pracownikom działów HR, coachom i menedżerom podejmować decyzje w sprawach zatrudniania i alokacji nowych pracowników, oceny ich rozwoju oraz budowania programów szkoleniowych.
Zastosowanie narzędzi tego typu pozwala na wielowymiarową ocenę kompetencji i zdolności człowieka, co dostarcza korzyści zarówno osobom biorącym udział w badaniu, jak i organizacji. Jeśli chodzi o korzyści płynące z dopasowania „organizacja – człowiek”, warto tu wspomnieć chociażby o zmniejszeniu kosztów adaptacji w nowym miejscu pracy osoby, która potrafi sprostać wymaganiom stawianym na danym stanowisku i dzięki temu szybko się uczy nowych obowiązków, kreatywnie wykorzystuje swój potencjał i unika błędów charakterystycznych dla nowicjuszy. Dopasowanie to sprzyja także zwiększeniu spójności organizacji poprzez identyfikację z wizją i misją firmy, możliwą jedynie wtedy, kiedy pracownicy posiadają podobne systemy wartości, pozwalające integrować zespół wokół realizacji ważnych z punktu widzenia jego członków, jak również organizacji, celów.
Rozmowa rekrutacyjna i wszelkiego rodzaju procesy outsourcingowe to jednak też sytuacje, które niosą ze sobą duży potencjał stresogenny i dlatego tak ważne jest, aby organizacja zadbała o swój wizerunek, stwarzając pracownikowi jak najbardziej komfortowe warunki uczestnictwa w takich procedurach. Oznacza to, że należy nie tylko odpowiednio przygotować pomieszczenie i zadbać o właściwy przebieg spotkania, trzeba także zaprosić specjalistów posiadających potrzebne kwalifikacje oraz wybrać narzędzia, które dostarczą nam odpowiedzi na pytania ważne ze względu na zatrudnienie lub zwolnienie danej osoby lub awansu pracowniczego. Jak to zrobić? Rynek testów psychologicznych dedykowany biznesowi jest ogromy i warto znać kryteria, które mogę pomóc w trafnym wyborze narzędzi przekładającym się na skuteczne rozpoznanie możliwości i predyspozycji osoby badanej, co w konsekwencji pozwoli na jej efektywną, przynoszącą zadowolenie pracę, przekładającą się na wymierny zysk finansowy dla firmy. Kryteria, o których tu mowa, to standardy stosowania testów psychologicznych dotyczące zarówno parametrów, jakie powinien posiadać dobry test, jak i kompetencji osoby przeprowadzającej badanie.
Światowe standardy stosowania testów psychologicznych
Towarzystwa psychologiczne na całym świecie podejmują zintegrowane działania na rzecz propagowania etycznego i poprawnego metodologicznie stosowania i konstruowania testów oraz kwestionariuszy. Wydają różnego rodzaju regulacje i kodeksy będące zbiorami wytycznych wskazujących, co należy uznać za dobrą praktykę w diagnozie psychologicznej. Dokumenty te mają różny status – niektóre to wewnętrzne uchwały obowiązujące w organizacjach zrzeszających psychologów, inne mają zasięg międzynarodowy, jeszcze inne opierają się na systemie certyfikacji będącym gwarantem jakości usług świadczonych przez specjalistów z różnych dziedzin, pokrewnych psychologii. Celem, który łączy te wszystkie działania, jest dążenie do zunifikowania zasad dotyczących testów i testowania, które będą uniwersalne i czytelne zarówno dla psychologów, jak i innych profesjonalistów przeprowadzających badania testami, osób badanych czy menedżerów podejmujących decyzje o zastosowaniu testów w organizacji.
Nigdzie na świecie nie ma w zasadzie regulacji prawnych dotyczących dobrych praktyk w tej dziedzinie i to właśnie standardy wychodzą naprzeciw zmianie sytuacji, gdyż określają zasady standaryzacji warunków badania, określają wskaźniki psychometryczne gwarantujące dobroć narzędzia, sugerują przebieg właściwej procedury badania i sposobu nawiązywania kontaktu z klientem oraz nakreślają etyczny wymiar całego procesu diagnostycznego. Dzięki ich (standardów) istnieniu można mówić o kontroli jakości badań psychologicznych zarówno w kontekście stosowanych metod, jak i kwalifikacji osoby administrującej testy. Natomiast istnienie klarownych procesów certyfikacji oraz uniwersalnych procedur diagnostycznych pozwala zagwarantować odbiorcy usługi psychologicznej, że zostanie ona wykonana zgodnie ze światowymi standardami, będącymi odpowiednikiem powszechnie stosowanego w świecie biznesu znaku jakości ISO.
APA i EFPA – liderzy w popularyzacji standardów dotyczących testów i testowania na świecie
American Psychological Association (APA)i European Federation of Psychologists’ Associations (EFPA) to organizacje o międzynarodowym zasięgu promujące podobną politykę w zakresie wprowadzania standardów dotyczących stosowania testów psychologicznych w swojej strefie wpływów. Obie wersje standardów, amerykańska i europejska, zostały opracowane dla trzech obszarów zastosowań: edukacja, zdrowie oraz praca i organizacja, i proponują zbiór zasad opisujących kryteria, jakie powinien spełniać użytkownik testu (czyli przeprowadzający go specjalista) oraz jakie powinno być narzędzie, którym się posługuje. To co je różni, to system oceny, głównie w kwestii formalnej, gdyż zawartość merytoryczna jest podobna.
Polskie Towarzystwo Psychologiczne reprezentujące polskich psychologów należy do EFPA i wraz z przedstawicielami innych europejskich krajów podejmuje działania mające na celu wprowadzenie i popularyzację w Polsce i na terenie Unii Europejskiej wyżej wspomnianych idei, ujętych w programie „Euro Test – WO European Certificates for Psychological Test Use In Work and Organizational Settings”.
Federacja powstała w 1981 roku w Niemczech i obecnie zrzesza 35 krajów. Jej podstawowa misja została określona jako wspieranie i promowanie psychologii jako nauki, działanie na rzecz jej rozwoju oraz zwiększanie potencjalnych praktycznych zastosowań, a głównym celem, który sobie postawiła jest upowszechnianie europejskich standardów dla użytkowników testów dotyczących trzech aspektów:
– stosowania testów zgodnie z etyką,
– dobrych praktyk w stosowaniu testów,
– dobrych praktyk w zakresie badania testami.
Godny podkreślenia jest fakt, że standardy te mają dotyczyć nie tylko psychologów, ale wszystkich, którzy chcą być użytkownikami narzędzi psychologicznych w danej dziedzinie (edukacja, zdrowie, praca i organizacja) i wykażą się odpowiednimi kompetencjami, których weryfikacji ma służyć właśnie Euro Test. Oznacza to zniesie obostrzeń w dostępie do testów psychologicznych dla osób pracujących na stanowiskach, gdzie stosowanie tego typu narzędzi wydaje się uzasadnione (np. konsultanci HR, headhunterzy, coachowie, trenerzy), oczywiście po odbyciu odpowiedniego szkolenia i zweryfikowaniu nabytych kompetencji.
W marcu powołanie polskiej grupy eksperckiej EFPA “EURO TEST – WO”
Zaproponowany przez EFPA system standardów i certyfikacji w zakresie stosowania testów psychologicznych w biznesie wydaje się ze wszech miar wart zaimplementowania w Polsce. Aby ten cel osiągnąć, należałoby powołać grupę ekspercką, która podjęłaby działania na rzecz wprowadzenia programu EFPA “EURO TEST – WO” w naszym kraju. Niewątpliwie korzyści płynące z tego rozwiązania byłyby wymierne dla wszystkich zainteresowanych stron: praktyków z obszaru HR i ZZL, psychologów, klientów biznesowych i wydawców. Jakie? – Powstanie grupy wysoko wyspecjalizowanych ekspertów w zakresie stosowania testów w biznesie, rekrutującej się zarówno z psychologów mających doświadczenie w tym obszarze, jak i specjalistów HR, którzy zyskali odpowiednie przygotowanie psychometryczne pozwalające na przeprowadzanie i interpretację wyników testów psychologicznych.
– Wypracowanie standardów akceptowalnych dla wszystkich zainteresowanych stron i adekwatnych do polskich realiów.
– Stworzenie systemu certyfikacji i weryfikacji kompetencji zawodowych potwierdzanych międzynarodowym certyfikatem EFPA.
– Stworzenie centrów akredytacyjnych, prowadzących działalność szkoleniową w zakresie niezbędnym do uzyskania certyfikatu.
– Dążenie do zweryfikowania rynku narzędzi psychologicznych pod względem jakościowym: merytorycznym i psychometrycznym.
– Propagowanie wiedzy eksperckiej z zakresu nauki i praktyki w obszarach: psychologii pracy i organizacji, zarządzania zasobami ludzkimi, najnowszych trendów w zakresie prowadzenia badań psychologicznych w biznesie (rekrutacja, selekcja, ocena pracownicza).
– Integracja zainteresowanych środowisk wokół grupy eksperckiej EFPA “EURO TEST – WO”.
Powołanie polskiej grupy eksperckiej EFPA “EURO TEST – WO” jako wspólnej inicjatywy Pracowni Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Polskiej Fundacji Badań nad Zarządzaniem i Instytutu Rozwoju Biznesu nastąpi na konferencji „Stosowanie testów w biznesie. Standardy a praktyka”, która odbędzie się 11 marca 2011 r. w Centrum Konferencyjnym Instytutu w Serocku.
Zachęcamy do udziału w tym przedsięwzięciu osoby zainteresowane jakością badań testowych w tym obszarze – ich efektywnością, trafnością dostarczanych informacji i ergonomią.