Faktoring – jaki rodzaj umów
Prawo w Polsce nie określa, czy faktoring jest czynnością bankową, stąd też nie jest wymagane zezwolenie prezesa NBP. Faktorzy nie muszą z tego tytułu również uzyskiwać zezwoleń ze strony Komisji Nadzoru Finansowego. Stwarza to idealne warunki rozwoju tej dziedziny rynkowej, z czego coraz chętniej korzystają polscy przedsiębiorcy.
Wszystkie firmy faktoringowe, jako instytucje finansowe, muszą przestrzegać przepisów i regulacji dotyczących tego typu przedsiębiorstw. Są na nie nakładane zarówno prawa jak i obowiązki. Ponieważ umowy faktoringowe, podobnie jak forfaiting oraz franchising, należą do umów nienazwanych. W związku z tym, do takich umów mają zastosowanie przepisy z ustawy z 23 kwietnia 1964 roku – Kodeksu Cywilnego (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2007 r. nr 82, poz. 557) lub od 2005 roku, art. 1: 102 (1) PECL (Europejskie Prawo Kontraktów). Umowy zawierane są zwyczajowo na dłuższy okres czasu. Wraz z podpisaniem umowy, nawiązuje się współpracę obejmującą raczej co najmniej kilka transakcji niż jednorazową sytuację.
Umowy faktoringowe w odróżnieniu od umów przekazu wierzytelności, zawierają w sobie dodatkowe elementy. Firmy faktoringowe są zobowiązane, oprócz podstawowej funkcji przejmowania wierzytelności, do oferowania dalszych usług jak np. monitoring wierzytelności, kontrola wypłacalności dłużników itp. Umowy takie zawierane są (w przeciwieństwie do podstawowego przejmowania wierzytelności) tylko pomiędzy faktorem a przedsiębiorcą prowadzącym działalność polegającą na obrocie towarami i usługami. Kwestie prawne umów faktoringowych najlepiej obrazuje podział faktoringu wg. kryteriów zawierania umowy, wśród których rozróżniamy 3 kategorie:
Ryzyko wypłacalności
Tutaj następuje podział na faktoring pełny, niepełny i mieszany. W faktoringu pełnym (właściwym), faktor przejmując wierzytelności dłużników, przejmuje na siebie również ryzyko niewypłacalności. Jest to najrzadszy rodzaj umów jakie są zawiązywane w Polsce. Wiąże się to z dużym ryzykiem niewypłacalności, którego zazwyczaj faktorzy chcą uniknąć. Oczywiście są pewne sposoby zapobiegania sytuacjom niewypłacalności. Faktor może na przykład zakupić prawo do towarów dostarczanych odbiorcy. Oprócz środków finansowych w faktoringu niepełnym, faktor również zapewnia faktorantowi bezpieczeństwo działalności oraz zmniejszenie poziomu należności w bilansie rachunkowym. W związku z ryzykiem niewypłacalności dłużników, faktoring niepełny jest najdroższą formą faktoringu.
Inaczej jest w faktoringu niepełnym (niewłaściwym), który również mieści się w kryterium wypłacalności. W tym przypadku, faktor przejmuje wierzytelności, jednak bez ryzyka niewypłacalności kontrahenta. Oznacza to, że w razie gdyby dłużnik nie spłacił należności w terminie, faktor będzie miał prawo rościć o wypłacenie brakującej kwoty do faktoranta. W skrócie, faktorant w szybkim tempie poprawia swoją sytuację finansową, jednak nie zabezpiecza się przed ryzykiem. Ta forma współpracy jest tańsza niż faktoring pełny i jest to najczęstszy rodzaj umów faktoringowych podpisywanych w Polsce. Ostatnim rodzajem umów w tym kryterium jest faktoring mieszany. Łączy w sobie pewne elementy z faktoringu pełnego i niepełnego. Polega on na przejęciu przez faktora ryzyka niewypłacalności wierzyciela, jednak do wysokości pewnej kwoty ujętej w umowie. Praktycznie wygląda to w ten sposób, że do wysokości pewnej wcześniej ustalonej kwoty, stosuje się faktoring pełny, a powyżej faktoring niepełny.
Kryterium otrzymania środków pieniężnych
Tutaj również rozróżniamy trzy rodzaje. Pierwszy to faktoring przyspieszony. Polega on na tym, że faktor wypłaca całą kwotę wierzytelności zaraz po otrzymaniu wszystkich faktur. Często faktorant jest w stanie wypłacić kwotę nawet w 48 godzin po otrzymaniu faktur. Kolejnym rodzajem jest faktoring zaliczkowy. Polega on na tym, że faktor wypłaca faktorantowi zaliczkę ( w Polsce jest to zwyczajowo kwota obejmująca 80%-90% wierzytelności), natomiast brakująca kwotę (pomniejszoną o prowizję) wypłaca po otrzymaniu należności od dłużnika. Jest to najczęściej spotykany rodzaj umów na krajowym rynku. Trzecim rodzajem jest faktoring wymagalnościowy – jest on dobrym rozwiązaniem dla przedsiębiorstw, którym nie zależy na szybkim, ale na terminowym finansowaniu oraz na przejęciu ryzyka niewypłacalności przez faktora. W tym przypadku, faktor wypłaca należność w terminie płatności faktury lub już po terminie. Jest to odpowiednia forma faktoringu dla firm, które chcą zlecić wszystkie sprawy związane ze ściąganiem należności wyspecjalizowanej firmie finansowej.
Kryterium informowania dłużnika
O kolejnym podziale świadczy kwestia informowania dłużnika. W faktoringu otwartym, wierzyciel jest automatycznie powiadamiany o nawiązaniu umowy factoringowej. Ma świadomość, że jego należnościami zajmuje się odrębna instytucja finansowa, która automatycznie może przejść do modelu windykacji należności. Natomiast w faktoringu tajnym, kontrahent nie jest powiadamiany o takiej współpracy, jedynie może zostać poinformowany o zmianie konta na które ma wpłacać należności. Przedsiębiorcy czasem nie chcą informować swoich dostawców o tego rodzaju kooperacji. Jest też forma pośrednia. Faktoring półotwarty, występuje w momencie gdy dłużnik dowiaduje się o podpisaniu takiej umowy w momencie wezwania do uregulowania płatności u faktora.
Umowy o współpracę faktoringową należą do umów nienazwanych. W związku z tym, w Polsce nie ma ścisłych regulacji prawnych dotyczących tego typu działalności. W związku z tym, prawo zobowiązuje firmy faktoringowe do przestrzegania przepisów dotyczących usług finansowych pozabankowych. Przykładem może być tu umowa faktoringowa pełna. W związku z przejęciem ryzyka niewypłacalności, opiera się głównie na zabezpieczeniu finansów firmy. Prawo ubezpieczeniowe jest bardzo dokładnie opisane i przestrzegane w Polsce oraz Europie. Prawo zakłada, że usług ubezpieczeniowych nie może świadczyć firma oferująca inne usługi niż ubezpieczeniowe. Z tego oto względu, faktorzy stosują odpowiednio model jednej lub dwóch umów.
Model jednej umowy
W tym przypadku, faktorzy zawiązują umowę z ubezpieczycielem, w związku z czym sami mogą zabezpieczać wykupione należności. Faktor zazwyczaj ubezpiecza należności wielu swoich klientów i dzięki temu może negocjować stawki ubezpieczeniowe. Za to faktorant nie ma na nie żadnego wpływu. Nie posiada również wiedzy z zakresy wysokości stawek ubezpieczeniowych swojego faktora.
Model dwóch umów
Przedsiębiorca zawiera przy rozpoczęciu współpracy dwie umowy. Jedną z faktorem, polegająca na przekazaniu wierzytelności oraz osobno umowę ubezpieczenia. W umowach jest zawarty zapis głoszący o przekazaniu cesji z przyszłych odszkodowań z ubezpieczenia na faktora. Ten model stosuje się w momencie, kiedy przedsiębiorca był już wcześniej ubezpieczony. W tym modelu może wystąpić ryzyko pewnych niedogodności, gdy faktor nie będzie mógł się porozumieć z firmą ubezpieczającą. Istnieje również możliwość połączenia tych dwóch modeli w sytuacji, kiedy faktor i ubezpieczyciel jest jedną i tą samą instytucją (grupa kapitałowa). W tej sytuacji automatycznie znika problem ewentualnych niedomówień pomiędzy ubezpieczycielem oraz firmą finansową, przedsiębiorca osobno negocjuje warunki ubezpieczenia oraz pertraktuje warunki umowy faktoringowej.
Faktoring zgodnie z konwencją ottawską (1988 r.), w trakcie współpracy z przedsiębiorcami realizuje 4 podstawowe cele: finansowanie, rozliczanie nabytych wierzytelności, inkaso nabytych wierzytelności oraz przejmowanie ryzyka niewypłacalności. W momencie kiedy warunki dyktowane na rynku zmuszają przedsiębiorców do wydłużania terminów płatności, faktoring jako forma krótkoterminowego finansowania, wydaje się być jedną z najlepszych opcji na rynku. Faktor w ramach umowy nabywa nieprzeterminowane wierzytelności, w zamian przekazuje potrzebne środki pieniężne, które przedsiębiorca może przeznaczyć na bieżące potrzeby. Ten typ współpracy charakteryzuje się dużą elastycznością i w kilku przypadkach może okazać się tańszą opcją niż kredyt. Zwłaszcza, że niektóre firmy nie mogą sobie aktualnie pozwolić na zaciągnięcie kredytu lub mają problem z jego uzyskaniem.
Patrząc obiektywnie na działalność faktoringową, należy dostrzec że jest to nie tylko opcja dla przedsiębiorców, którzy nie chcą utracić płynności finansowej. Może to być również rozwiązanie dla tych przedsiębiorców, którzy planują strategicznie swoje finansowe posunięcia i realizacje założonych celów. Firmy które chcą skorzystać z usług faktoringu, mogą potraktować tę współpracę jako narzędzie kontroli finansów i należności. Zwłaszcza w sytuacji, kiedy faktoring jest coraz popularniejszy w Polsce i z roku na rok korzysta z jego usług coraz więcej firm.
Dagmara Kałdunek, ipo.pl
Zobacz szkolenie: Kurs dla kandydatów na członków rad nadzorczych