„Adaptacja kulturowa to przystosowanie oryginalnej wersji testu do innej specyfiki kulturowej, dokonywane przy przenoszeniu testu stworzonego i funkcjonującego w jednym kraju do innego. Testy służą do badania właściwości indywidualnych istotnych dla przystosowania do wymagań środowiskowych, te zaś są w różnych kulturach różne. Wynika to przede wszystkim z odmienności warunków życia i wartości preferowanych w różnych kulturach.”
Potrzebna współpraca nauki i biznesu
Słowa na temat adaptacji kulturowej, zaczerpnięte z wystąpienia prof. Anny Matczak na wspólnej konferencji Instytutu Rozwoju Biznesu, Pracowni Testów Psychologicznych i Polskiej Fundacji Badań nad Zarządzaniem dobrze oddają istotę problemu dotyczącego używania narzędzi psychologicznych do celów biznesowych. W Polsce przeważnie korzysta się z testów zagranicznych. To oznacza, że należy je albo adaptować do naszej specyfiki kulturowej, albo powinny powstawać nowe, specjalnie opracowane pod kątem dobrze zdefiniowanych potrzeb polskiego biznesu. Najlepiej – w ścisłej współpracy z nim, na etapie tworzenia i następnie podczas walidacji.
Konferencja „Testy w biznesie. Standardy a praktyka”, której merytorycznym partnerem było Polskie Towarzystwo Psychologiczne, zgromadziła blisko stu uczestników – twórców, wydawców i użytkowników testów. W charakterze prelegentów wystąpili: prof. Anna Matczak, dr Aleksandra Jaworowska, Joanna Stańczak i Urszula Brzezińska z Pracowni Testów Psychologicznych oraz dr Olaf Żylicz, dr Diana Malinowska i dr Victor Wekselberg z Instytutu Rozwoju Biznesu. W panelu dyskusyjnym, który moderował Włodzimierz K. Buśkiewicz, prezes Instytutu, uczestniczyli: dr Joanna Czarnota-Bojarska z Uniwersytetu Warszawskiego, Tatiana Szostok z Alty, Ewa Wardak z Adecco Polska, dr Kazimierz Sedlak (z Sedlak & Sedlak) oraz wspomniani wyżej Joanna Stańczak i Victor Wekselberg.
Celem konferencji było przedstawienie wyników badania ankietowego na temat stosowania testów w firmach oraz dyskusja w gronie ludzi nauki i biznesu o potrzebach i możliwościach tworzenia narzędzi psychologicznych. Powołano także polską grupę ekspercką ds. opracowania standardów badań psychologicznych i certyfikacji osób korzystających w swojej pracy z testów.
Stosowanie testów psychologicznych w polskich firmach
Badanie przeprowadzone przez Instytut, Pracownię i Fundację od września 2010 roku do stycznia 2011 jest próbą odpowiedzi na pytanie o obecną polską praktykę dotyczącą stosowania testów i kwestionariuszy psychologicznych w firmach. Wzięło w nim udział 112 respondentów – większość z wykształceniem psychologicznym, zatrudnieni głównie w działach HR dużych firm z różnych branż, przeważnie poniżej 40. roku.
Wyniki badania pokazały, że najczęściej są one wykorzystywane w rekrutacji nowych pracowników. Testy pozwalają mierzyć m.in. osobowość oraz takie kompetencje, jak umiejętności społeczne czy kierownicze, popularnie zwane miękkimi. Natomiast znacznie rzadziej – jak wynika z ankiet – badane są zdolności i inteligencja. Respondenci przede wszystkim wybierają kwestionariusze osobowości, takie jak NEO-FFI, NEO-PI-R czy EPQ-R, badające temperament (FCZ-KT) czy inteligencję (Testy Matryc Ravena). Jeśli natomiast chodzi o kryteria, którymi kierują się badani w wyborze testów, to do najważniejszych należą ich rzetelność, trafność, istnienie polskich norm. Ankieta potwierdza, że w firmach dominuje tradycyjna forma testów, czyli papierowa, co w dobie internetu jest zastanawiające pomimo wszelkich dodatkowych uwarunkowań i ograniczeń związanych z prowadzeniem badań on-line.
Zdaniem ankietowanych w stosowaniu testów w firmach występują różnego rodzaju nieprawidłowości. To zjawisko jednak bardziej wiąże się z brakiem kwalifikacji u badających niż naruszeniami prawa. Dlatego być może respondenci uważają, że dostęp do testów powinien być ograniczony, a decydować o nim powinny właśnie kwalifikacje użytkownika.
Powołanie polskiej grupy ds. opracowania standardów stosowania testów psychologicznych w biznesie
Ożywiona dyskusja podczas konferencji, co nie zdarza się zbyt często na tego rodzaju spotkaniach, pokazała, jak bardzo temat stosowania testów psychologicznych w organizacjach jest ważny dla każdej ze stron – nauki i biznesu. Dobre narzędzia, tj. rzetelne, sprawdzone i zgodne ze standardami i normami etycznymi są bezwzględnie potrzebne. Tu zasadniczego sporu nie ma. Natomiast ważne jest, aby dostępne w Polsce testy były dostosowane do naszej specyfiki kulturowej i służyły pomocą w konkretnych działaniach np. specjalistów HR dotyczących rekrutacji czy rozwoju pracowników. Dlatego organizatorzy konferencji postanowili powołać Polską Grupę Ekspercką EFPA „EURO TEST – WO”. Jej zadaniem będzie opracowanie standardów stosowania testów w biznesie, zgodnie z wytycznymi Europejskiej Federacji Towarzystw Psychologicznych, a także stworzenie systemu certyfikacji dla osób korzystających z tego rodzaju narzędzi badawczych, a nie będących psychologami. Do udziału w pracach grupy zgłosiło się ponad dwadzieścia osób spośród uczestników spotkania, zarówno psychologów, jak i przedstawicieli biznesu. To dobry znak na przyszłość dla specjalistów HR, headhunterów, trenerów i coachów, którym dobre, polskie testy są najbardziej potrzebne, oraz zapowiedź ściślejszego współdziałania w tym zakresie obu światów – nauki i biznesu.
Patronat medialny nad badaniem i konferencją objęły: Biznes.wieszjak.pl, HRNews, Nowoczesna Firma, „Personel i Zarządzanie” i „Puls Biznesu”.
Dział Komunikacji Instytutu Rozwoju Biznesu
