Uczenie się przez całe życie, kształcenie ustawiczne, zdobywanie nowych kwalifikacji i podnoszenie już posiadanych to coraz bardziej stała konieczność, a nie ewentualność czy wybór. Pozostając przy tradycyjnej drodze zdobywania wykształcenia i kończąc ją na uzyskaniu zawodowych kwalifikacji, nieuchronnie pozostaje się w tyle. Dziś już taki sposób utrzymania się na rynku pracy odchodzi w przeszłość, tym bardziej, że sam ten rynek ulega coraz szybszym i głębszym zmianom. Robotyzacja, cyfryzacja – to się już dzieje, a w niektórych branżach, na razie w niektórych krajach, staje się dominujące. To nieodwracalny trend. Zatem możliwość zdobycia porównywalnych kwalifikacji i gotowość do ich zmiany staje się warunkiem sine qua non zaistnienia i utrzymania się na lokalnym i międzynarodowym i rynku pracy, a co za tym idzie – warunkiem budowania satysfakcjonującej kariery zawodowej.
Zintegrowany System Kwalifikacji
Ukazała się zaktualizowana – w porównaniu do wydania z 2016 roku – publikacja Instytutu Badań Edukacyjnych „Polska Rama Kwalifikacji. Poradnik użytkownika”, współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu: „Wspieranie realizacji I etapu wdrażania Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji na poziomie administracji centralnej oraz instytucji nadających kwalifikacje i zapewniających jakość nadawania kwalifikacji”. Autorami opracowania są: dr Stanisław Sławiński (red.), dr Agnieszka Chłoń-Domińczak, Agnieszka Szymczak i dr Gabriela Ziewiec-Skokowska. Publikacja przedstawia najważniejsze informacje dotyczące Polskiej Ramy Kwalifikacyjnej, a w szczególności omawia każdy z jej poziomów.
Celem tworzonego systemu, najprościej rzecz ujmując, jest , z jednej strony, zapewnienie jakości kwalifikacji, uzyskiwanych w różnych krajach Unii Europejskiej, a z drugiej – umożliwienie ich porównania. Jest to niezwykle ważne w procesie uczenia się przez całe życie i w rozwoju zawodowym, gdyż oba te elementy mają coraz bardziej międzynarodowy charakter – zarówno jeśli chodzi o miejsce wykonywania zawodu, jak i wymagane kwalifikacje.
Docelowo polski system kwalifikacji będzie obejmować wszystkie te działania i aspekty, które są związane z potwierdzeniem rezultatów kształcenia. Ma być użytecznym narzędziem nie tylko dla państwa, które odpowiada za realizację i rozwój systemu, ale przede wszystkim dla osób, które są zainteresowane w planowaniu swojej kariery i nabywaniu odpowiednich kwalifikacji, także dla pracodawców czy instytucji zajmujących się kształceniem ustawicznym.
Polska Rama Kwalifikacji – schemat
Źródło: „Polska Rama Kwalifikacji. Podręcznik użytkownika”, wydawca: Instytut Badań Edukacyjnych, 2017, s. 7.
Polska Rama Kwalifikacji (PRK) została oparta na Europejskiej Ramie Kwalifikacji (ERK) i składa się z ośmiu poziomów. A powstający Zintegrowany System Kwalifikacji powinien każdą z nich przypisać któremuś z tychże ośmiu poziomów. Każdy z nich jest charakteryzowany pod względem zakresu wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, które powinna mieć osoba posiadająca kwalifikację z tego poziomu. Co ciekawe, w polskim rozwiązaniu, w porównaniu do ERK, dodatkowo wprowadzono charakterystyki poziomów pierwszego i drugiego stopnia. Pierwsze, uniwersalne, dotyczące wszelkich typów kwalifikacji, oraz drugie, typowe, które uzyskuje się podczas ogólnej edukacji, szkolnictwa wyższego i kształcenia zawodowego.
Zintegrowany System Kwalifikacji jest podstawową częścią krajowego systemu kwalifikacji (KSK), tj. z obowiązującymi w Polsce zasadami i procedurami dotyczącymi „…efektów uczenia się dla potrzeb rynku pracy, społeczeństwa obywatelskiego oraz indywidualnego rozwoju uczących, a także instytucje, w których się tworzy, nadaje lub uznaje kwalifikacje. Ważnym elementem krajowego systemu kwalifikacji są mechanizmy zapewniania jakości kwalifikacji. (Podręcznik…, s. 36)”
Zadaniem ZSK jest – jak czytamy – w podręczniku:
- „wprowadzenie spójnych krajowych standardów w zakresie procedur dotyczących tworzenia i nadawania kwalifikacji służących zapewnianiu ich jakości;
- przypisanie wszystkim włączonym do ZSK kwalifikacjom odpowiedniego poziomu PRK;
- zarejestrowanie wszystkich kwalifikacji w jednym rejestrze (ZRK). (tamże)”
Publikacja „Poradnik użytkownika” – jak wskazuje sama nazwa – ma służyć pomocą tym wszystkim, którzy są odpowiedzialni za prawidłowe określanie poziomu poszczególnych kwalifikacji i precyzyjne opisywanie rezultatów uczenia się, które są dla nich wymagane.
Źródło: Pixabay
Kwalifikacje, kwalifikacja
A jak należy rozumieć terminy „kwalifikacje”, „kwalifikacja”? Według Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego kwalifikacje to „wykształcenie i uzdolnienia potrzebne do pełnienia jakiejś funkcji lub wykonywania jakiegoś zawodu”, zaś kwalifikacja oznacza „zaliczenie kogoś lub czegoś do pewnej kategorii osób, rzeczy lub zjawisk po uprzednim dokonaniu oceny”.
Szerszą definicję, w odniesieniu do pojęcia „kwalifikacje zawodowe” znajdujemy w publikacji Inwestycja w kadry. Perspektywa instytucji szkoleniowych, WYG International, Warszawa 2007 pod red. Olgierda Koniecznego (s. 99):
„Definicja standardu kwalifikacji zawodowych w Polsce to akceptowana przez przedstawicieli pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych partycypujących w gospodarce i rynku pracy norma minimalnych wymaganych kwalifikacji w układzie pięciu poziomów z podziałem na kwalifikacje związane z typowymi stanowiskami lub charakterem pracy, kwalifikacje ponadzawodowe, ogólnozawodowe, podstawowe i specjalistyczne dla zawodu, opisujące niezbędne umiejętności, wiadomości i cech psychofizyczne potrzebne do podjęcia zadań zawodowych oraz specjalistyczne kwalifikacje gwarantujące jakość wykonywania zawodu.”
Z kolei w dostępnych materiałach, sygnowanych przez Instytut Badań Edukacyjnych, znajdujemy określenie terminu „kwalifikacja” zaczerpnięte z THE EUROPEAN QUALIFICATIONS FRAMEWORK FOR LIFELONG LEARNING (EQF), które wydaje się mieć bardziej praktyczny (użytkowy) charakter. To określenie brzmi: „kwalifikacja oznacza formalny wynik procesu oceny i walidacji uzyskany w sytuacji, w której właściwy organ stwierdza, że dana osoba osiągnęła efekty uczenia się zgodne z określonymi standardami”.
W literaturze przedmiotu, ale i poza nią takich definicji jest wiele, w tym dotyczących pojęć kwalifikacji i kompetencji (np. artykuł Józefa Orczyka Wokół pojęć kwalifikacji i kompetencji).
Czytaj uaktualnioną wersję podręcznika „Polska Rama Kwalifikacji”, a także więcej na temat problematyki dotyczącej kwalifikacji tu
(ora)