Studia Executive MBA to sprawdzona i uznana na świecie forma kształcenia praktyków zarządzania. W rozmowie z prof. Janem Nowakiem – kierownikiem wielu uczelnianych programów MBA m.in. w Kanadzie i na Fidżi, obecnie dyrektorem programów MBA w IBD Business School – pytamy o najważniejsze korzyści, jakie daje ukończenie tych studiów, czym się kierować przy wyborze programu Executive MBA i dlaczego warto studiować po polsku.
Czym różnią się obecne studia Executive MBA od tych sprzed kilkudziesięciu lat?
Studia Executive MBA pojawiły się później niż „klasyczne” studia MBA, które liczą już ponad 100 lat (powstały na Uniwersytecie Harvard w 1908 r.). W 1943 roku na Uniwersytecie Chicago uruchomiono pierwszy w świecie program Executive MBA. Był to dwuletni program dla studentów pracujących, adresowany do doświadczonych liderów biznesu, którym brakowało formalnego wykształcenia w dziedzinie zarządzania.
Program koncentrował się na problemach zarządzania w produkcji przemysłowej. Poza zarządzaniem produkcją obejmował takie przedmioty, jak ekonomia, rachunkowość, finanse, strategia. Był analityczny i w dużym stopniu zmatematyzowany. Zajęcia odbywały się wieczorami (dwa razy w tygodniu). Współczesne programy Executive MBA charakteryzują się bardziej wszechstronnym curriculum. Obejmują wszystkie główne obszary funkcjonalne biznesu, poziom strategiczny i operacyjny oraz perspektywę międzynarodową. Lepiej integrują poszczególne przedmioty nauczania. Charakteryzują się interdyscyplinarnością, uwzględniają zagadnienia dotyczące rozwoju zrównoważonego i etyki biznesu, a nade wszystko są bardziej nasycone aspektami społeczno-psychologicznymi zarządzania. Te ostatnie stanowią ramy rozwoju „miękkich” umiejętności studentów w takich obszarach, jak przywództwo, komunikowanie się, współpraca i negocjacje. Natomiast niewiele zmienił się format tych studiów. Wciąż są to studia dla pracujących, trwające zwykle 2 lata, a zajęcia odbywają się wieczorami lub w weekendy.
Jakie korzyści daje ukończenie studiów Executive MBA?
Fakt, że dobrze prosperujący menedżerowie na całym świecie decydują się na studia Executive MBA, sugeruje, że korzyści z ich ukończenia są wymierne i z nawiązką przewyższają koszty. Powołując się na odpowiednie badania ankietowe (zob. np. http://www.topmba.com/mba-programs/executive/why-opt-executive-mba) można wskazać na następujące istotne korzyści ukończenia studiów Executive MBA:
- Przyspieszenie rozwoju kariery zawodowej i osiągnięcie zarządczego poziomu „C” (CEO, CIO, COO, etc.)
Zdecydowana większość absolwentów studiów Executive MBA osiąga, wcześniej czy później, wyższe stanowisko zarządcze. Dla menedżerów średniego szczebla celem jest osiągnięcie poziomu zarządu spółki czy innej organizacji lub stanowiska dyrektora zarządzającego. Członkowie zarządu stają się z kolei prezesami spółek.
- Wyraźna poprawa wynagrodzenia
Liczne ankiety wynagrodzenia absolwentów programów EMBA wskazują na istotną poprawę uposażenia w perspektywie miesięcy lub roku od ukończenia studiów. Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń, przeprowadzane rok rocznie przez firmę Sedlak & Sedlak (tzw. Raport Płacowy), potwierdzają obserwowaną od lat korzystną relację wynagrodzeń absolwentów MBA do wynagrodzeń absolwentów studiów magisterskich i doktorskich. Różnica jest kilkakrotna na korzyść absolwentów MBA. Chociaż Raport Płacowy nie wyróżnia Executive MBA, to należy się spodziewać, że wynagrodzenia absolwentów programów EMBA są jeszcze wyższe od wynagrodzeń absolwentów klasycznych programów MBA.
- Networking
Istotną korzyścią podjęcia studiów Executive EMBA jest nawiązywanie i pogłębianie kontaktów osobistych z innymi studentami, które później są wykorzystywane także w celach biznesowych. Fakt, że studenci EMBA są bardziej dojrzali, posiadają większe doświadczenie zawodowe i piastują wyższe stanowiska w organizacji (w porównaniu do studentów innych programów), czyni nawiązane z nimi kontakty bardziej wartościowymi. Nierzadko uczestnicy programu Executive MBA poznają na studiach swoich przyszłych wspólników i współpracowników.
- Rozwój osobisty i zawodowy
Studia Executive MBA umożliwiają zdobycie i rozwinięcie tzw. umiejętności miękkich, w tym zwłaszcza interpersonalnych. Następuje też rozwój osobowości. Wielu studentów EMBA przechodzi w czasie studiów metamorfozę osobistą i zawodową. Po ich ukończeniu stają się pewniejsi siebie jako profesjonaliści i decydenci. Są lepiej przygotowani na zmiany rynkowe, organizacyjne oraz technologiczne, bardziej otwarci na inne punkty widzenia i inne kultury i, co bardzo ważne, lepiej rozumieją otaczający ich świat. Te cechy często warunkują sukces zawodowy i osobisty. Dodatkowo zdobycie prestiżowego dyplomu i podniesienie swoich kompetencji wpływa na zwiększenie poczucia własnej wartości.
- Zmiana ścieżki kariery
Wiedza i umiejętności zarządzania nabyte w trakcie studiów Executive MBA mają charakter uniwersalny, niezależny od sektora, branży czy obszaru geograficznego. Ta uniwersalność daje możliwość podjęcia pracy w każdej dziedzinie gospodarki, w tym także podjęcia własnej działalności biznesowej. Część absolwentów studiów EMBA zmienia swoją ścieżkę kariery, ponieważ otwierają się im nowe możliwości, w tym także te, które są wynikiem networkingu w czasie studiów.
Studia Executive MBA – jak wybrać program, który przyniesie najwięcej korzyści?
Choć podstawowy standard curriculum studiów Executive MBA jest podobny na całym świecie, to jednak poziom nauczania, metody dydaktyczne oraz aspekty zarządzania i umiejętności, na które położony jest nacisk, różnią się znacząco.
Są programy Executive MBA, które nadmiernie koncentrują się na rozwijaniu „twardych” czy klasycznych kompetencji menedżerskich i zdolnościach przywódczych, ze szkodą dla umiejętności „miękkich”. Tymczasem pracodawcy już od jakiegoś czasu apelują do szkół biznesu o lepsze przygotowanie absolwentów pod względem umiejętności „miękkich”. Ponadto ostatni światowy kryzys finansowy uświadomił nam, że „twarda” wiedza finansowa, którą szczyciło się wielu posiadaczy tytułu MBA pracujących na Wall Street, nie wystarcza, żeby być odpowiedzialnym specjalistą czy menedżerem. Potrzebne są też dobrze rozwinięta inteligencja emocjonalna oraz zachowania etyczne i odpowiedzialność społeczna. W programach Executive MBA istotne jest ponadto położenie dużego nacisku na rozwój zdolności przywódczych i zaszczepienie wśród studentów modelu przywództwa, który jest współcześnie uznawany za najbardziej skuteczny.
Najlepsze programy Executive MBA to takie, które są w stanie doprowadzić do zasadniczej zmiany sposobu myślenia, postaw i zachowań, zapewniając zarazem istotny rozwój „miękkich” kompetencji i umiejętności uczestnika. Chodzi o to, aby student przeszedł pewnego rodzaju transformację i stał się po ukończeniu studiów niejako innym człowiekiem i innym menedżerem, niż kiedy przystępował do programu, a przede wszystkim lepiej rozumiał samego siebie – swoje mocne strony i ograniczenia i wiedział, jak pokonywać te ostatnie.
Poznanie samego siebie następuje głównie poprzez konfrontację własnej wiedzy, dotychczasowego postępowania i umiejętności z innymi uczestnikami programu, z wykładowcami i coachami. To poznanie samego siebie oraz nauczenie się, jak poprawiać i rozwijać swoje umiejętności menedżerskie, stanowi jedną z najważniejszych korzyści wyniesionych z uczestnictwa w programie Executive MBA. Aby osiągnięcie tego celu było możliwe, potrzebne jest wsparcie nauk o zarządzaniu psychologią biznesu. Bowiem to właśnie psychologia biznesu pozwala lepiej zrozumieć nie tylko samego siebie jako profesjonalisty zarządzania, ale także lepiej zrozumieć, w jaki sposób ludzie funkcjonują w świecie organizacji oraz jak zachowują się klienci, konsumenci, partnerzy. Stanowi także podstawę systemów motywowania i oceny pracowników oraz kształtowania ich ścieżek kariery i rozwoju kompetencji.
Jakie są plusy studiowania po polsku?
Kiedyś uważano, że studia MBA, w tym także ich szczególna forma – executive, powinny być prowadzone w języku angielskim. Przemawia za tym amerykańska proweniencja MBA oraz fakt, że angielski to lingua franca współczesnego biznesu międzynarodowego. Rzeczywiście, menedżerowie, którzy pracują lub aspirują do pracy w korporacjach międzynarodowych, gdzie angielski jest językiem używanym w relacja służbowych, powinni raczej rozważyć podjęcie studiów MBA w tymże języku.
Większość menedżerów pracujących w różnego rodzaju organizacjach w Polsce, w tym zwłaszcza w sektorze publicznym, posługuje się jednak powszechnie językiem polskim. Używa zarówno koncepcji, jak i terminologii z zakresu zarządzania wypracowanych w języku polskim, niezależnie od tego, że jest w tym języku sporo „kalek językowych” – przeniesień, adaptacji z języka angielskiego. Istnieje już dość obszerna literatura, w tym wysokiej jakości podręczniki, w języku polskim nt. zarządzana i biznesu. To nie stanowi już bariery, jak to było na początku lat 90. XX wieku. Profesor Witold Bielecki, Rektor Akademii Leona Koźmińskiego, powiedział kiedyś, że z językiem studiów MBA jest tak jak z walutą kredytu – bierzemy go w walucie, w której zarabiamy. Czyli jeżeli pracujemy wyłącznie lub głównie w języku polskim, to studia MBA też powinniśmy odbyć w tym języku.
Jest jeszcze jeden ważny argument za studiowaniem MBA w języku polskim. W angielskojęzycznym programie MBA pełne, dogłębne zrozumienie materiałów dydaktycznych oraz przygotowanie prac wymagają bardzo dobrej znajomości języka angielskiego. Zadawana literatura jest tak obszerna, a terminologia często skomplikowana, że ktoś, kto zna angielski na poziomie zaledwie dostatecznym, będzie miał problem z opanowaniem wymaganych materiałów. Jeszcze większym wyzwaniem jest pisanie prac i projektów w języku angielskim.
Czy studia Executive MBA mają porównywalną alternatywę kształcenia?
W zasadzie nie, bo są to studia unikalne wśród studiów magisterskich czy podyplomowych. Przede wszystkim bazują na istotnym doświadczeniu zawodowym słuchaczy. W przypadku Executive MBA jest to zwykle 5 lub nawet 7 lat doświadczenia na stanowisku wymagającym podejmowania decyzji. Takiego wymogu nie stawia się kandydatom innych, porównywalnych studiów. To doświadczenie implikuje możliwość uczenia się także od innych uczestników programu – korzystania z ich doświadczeń i wiedzy praktycznej. Łącznie z korzyściami networkingu stanowi to istotną cechę odróżniającą studia Executive MBA od innych studiów w dziedzinie zarządzania.
Inna jest też metodyka kształcenia. Programy Executive MBA bazują na dużo bardziej praktycznym kształceniu niż inne studia magisterskie czy podyplomowe w tej dziedzinie, chociaż nie stronią od solidnych podstaw teoretycznych rozwiązywania problemów praktycznych. Sprzyja temu doświadczenie zawodowe studentów oraz fakt, że kontynuują swoją pracę w czasie studiów, a więc mogą bezpośrednio odnieść i zastosować nabywaną wiedzę i umiejętności w środowisku pracy. Metodą dydaktyczną powszechnie stosowaną w kształceniu MBA są studia przypadków (case studies), z których niezbyt często korzysta się w innych programach zarządzania. Dużą rolę odgrywa też praca w grupach, która znakomicie symuluje współczesną rzeczywistość świata organizacji, gdzie praca w zespołach jest powszechna.
W sumie zajęcia MBA niewiele przypominają typowe zajęcia uniwersyteckie, gdzie forma wykładowa wciąż dominuje. Pewną alternatywą studiów Executive MBA są szkolenia menedżerskie. Te jednak nie dają takich korzyści jak MBA. Nie są rygorystyczne naukowo i na ogół nie dostarczają kompleksowej wiedzy nt. zarządzania całą organizacją. Nie weryfikują nabytej wiedzy i umiejętności w postaci ocen studentów i nie prowadzą do zdobycia tytułu zawodowego, potwierdzonego dyplomem. Unikalną pozycję studiów Executive MBA wśród zarówno programów uniwersyteckich, jak i szkoleniowych można skwitować następującą konstatacją: są to najbardziej praktyczne studia wśród studiów akademickich, a zarazem najbardziej akademickie wśród programów szkoleniowych!
Jakie cechy powinny wyróżniać wykładowców studiów MBA?
Tak jak argumentowałem wyżej, metody dydaktyczne stosowane na studiach Executive MBA są zgoła odmienne od tych, które spotyka się na innych, porównywalnych typach studiów. To implikuje szczególne wymogi stawiane wykładowcom MBA. Nie każdy nauczyciel akademicki nadaje się do prowadzenia zajęć na studiach Executive MBA. Idealnym wykładowcą Executive MBA jest osoba posiadająca doświadczenie praktyczne w zarządzaniu, nawet jeśli jest to doświadczenie jedynie w doradztwie, połączone z ekspercką wiedzą akademicką w danej dziedzinie. Zarazem wykładowca EMBA musi być bardziej facylitatorem niż tradycyjnym akademikiem wygłaszającym ezoteryczne prelekcje – i tu słowo „wykładowca” staje się nieadekwatne. Wykłady, najlepiej interaktywne, powinny być sprowadzone do niezbędnego minimum i pełnić role zaczynu dyskusji. Główna część zajęć powinna być angażująca i motywująca studentów do krytycznego rozwiązywania konkretnych problemów zarządzania i pozwalająca im dzielić się wiedzą i doświadczeniem. Taki sposób prowadzenia zajęć jest bardzo trudnym zadaniem!
Dziękujemy za rozmowę.
(Redakcja serwisu)
Polecamy także lekturę innych artykułów prof. Jana Nowaka o tematyce MBA:
- Absolwenci MBA – coraz bardziej doceniani przez pracodawców
- Kariera po MBA
- Standardy studiów MBA. Czy są przestrzegane w Polsce?
